Juliusz II "Groźny"
Giuliano Della Rovere (urodzony w Albissoli koło Savony, 5 grudnia 1447 roku, zmarł w Rzymie, 21 lutego 1513 roku) herb Syn Rafaela Della Rovere, senatora Rzymu i Teodory di Giovanni Maneroli. Papież, Biskup Rzymu, Wikariusz Jezusa Chrystusa, Następca i Książe Apostolski, Najwyższy Biskup Kościoła, Patriarcha Świata od 31 października 1503 roku do 21 lutego 1513 roku. Juliusz II, był mecenasem Michała Anioła i Rafaela... o ile ubrany w pełną zbroję nie wyrzynał swoich wrogów. "Przekonajmy się, zatem, kto ma więcej ikry", zagrzmiał kiedyś na polu bitwy, "król Francji czy papież!". Ten najpotężniejszy papież doby renesansu, znakomity wódz, mecenas sztuki i mąż stanu, był kapłanem tylko z nazwy. Jego gwałtowne usposobienie sprawiło, że nazwano go "Groźnym". Urodził się w Albissoli koło Savony i był bratankiem Sykstusa IV, który jeszcze, jako generał franciszkanów - nakłonił go do rozpoczęcia studiów u franciszkanów w Perugii i przyjęcia święceń kapłańskich. Potem Sykstus podniósł go do godności kardynała 16 grudnia 1471 roku, a mianował go 22 grudnia 1471 roku kardynałem-prezbiterem San Pietro in Vincoli. Giuliano delia Rovere obejmował osiem biskupstw (w tym: Carpentras we Francji (od 16 października 1471 roku do 31 stycznia 1472 roku), Lausanne w Szwajcarii (od 31 stycznia 1472 roku mianowany, objął 23 lutego 1472 roku do 15 lipca 1476 roku), Katania we Włoszech (od 13 stycznia 1473 roku mianowany do 25 maja 1474 roku), Avignion we Francji (od 23 maja 1474 roku mianowany do 21 listopada 1475 roku), Coutances we Francji (od 15 lipca 1476 roku mianowany do sierpnia 1477 roku), arcyprezbiter arcybazyliki św. Jana na Lateranie (od sierpnia 1477 roku mianowany), Viviers we Francji (od 3 grudnia 1477 roku do 1479 roku), Mende we Francji (od 3 lipca 1478 roku mianowany do października 1483 roku - rezygnacja), Bologna we Włoszech (od 3 listopada 1483 roku do 24 stycznia 1502 roku), administrator Lodeve we Francji (od 1488 roku do kwietnia 1489 roku), administrator Savona we Włoszech (od 20 września 1499 roku do 24 stycznia 1502 roku), administraotr Lukka we Włoszech (od 6 listopada 1499 roku wyznaczony do 29 sierpnia 1501 roku zrezygnował), administrator Vercelli we Włoszech (od 24 stycznia 1502 roku do 1 listopada 1503 roku) i arcybiskup Avignon (od 21 listopada 1475 roku mianowany do 1503 roku), zanim został kardynałem-biskupem: od 19 kwietnia 1479 roku mianowany kardynałem-biskupem Sabiny, a w 1481 roku wyświęcony na kardynała-biskupa Sabiny, 31 stycznia 1483 roku mianowany kardynałem-biskupem Ostii (Velletri). Był także legatem papieskim we Francji. Należał do orędowników elekcji Innocentego VIII oraz przeciwników kardynałów z rodu Borjów i Sforzów. W latach panowania Aleksandra VI zbiegł do Francji i towarzyszył królowi Karolowi VIII podczas najazdu na Italię. Kiedy Aleksander VI zmarł, della Rovere wrócił do Rzymu, w którym rodzina Orsinich i lokalni baronowie rozprawiali się z Borjami: pozbawili ich posiadłości, a Cesarego Borję aresztowali i uwięzili w Zamku św. Anioła. Po śmierci Piusa III dopuścił się symonii, aby zdobyć tron papieski. Po zaledwie jednodniowym konklawe kardynałowie wybrali 1 listopada 1503 roku kardynała Giuliano della Rovere, który przyjął imię Juliusza II. Trzy lata później wydał bullę, w której orzekł, że symonia unieważnia elekcję papieża. Dekret o zakazie symonii podczas wyboru papieża. Juliusz II dążył do przywrócenia znaczenia Państwa Kościelnego, którego granice znacznie poszerzył. Kiedy przywdziewał zbroję, dosiadał konia i osobiście stawał na czele armii, niesiono przed nim puszkę z Hostią. Najwięcej konfliktów zbrojnych toczył z Wenecją, ostatnim sojusznikiem Borjów, oraz rosnącą w siłę Francją, która ponownie wprowadziła tzw. sankcję pragmatyczną. Dla obrony granic Państwa Kościelnego oficjalnie powołał utworzoną przez Sykstusa IV Gwardię Szwajcarską, garnizon ochotników stanu wolnego ze Szwajcarii, których malownicze mundury zaprojektował Michał Anioł Buonarroti. Juliusz II zadbał o los swoich trzech nieślubnych córek, wydając je za przedstawicieli możnych rodów europejskich. Faworyzował również swoich krewnych z rodu delia Rovere oraz Orsinich. Juliusz, człowiek wielkiej siły ducha i ciała, był jednym z najpotężniejszych papieży renesansu, jednak bardziej jako mąż stanu niż kapłan. Za główne zadanie pontyfikatu uważał wzmocnienie potęgi państwa kościelnego; problemów wewnętrzno-kościelnych nie dostrzegał. Podczas jego pontyfikatu tworzyli: Bramante (plany nowej konstrukcji bazyliki Piotrowej), Michał Anioł (plafon w Kaplicy Sykstyńskiej) i Rafael (freski w Watykanie). Nieporozumienia papieża z królem francuskim spowodowały inicjatywę zwołania soboru w Pizie, czego domagali się kardynałowie francuscy. W zasadzie tak wówczas uczono zwołanie soboru przysługiwało papieżowi, ale jeśli ten był (jak Juliusz) podejrzany o herezję, prawo to przechodziło na kardynałów. Ponieważ cesarz niemiecki Maksymilian I również zgadzał się z planem zwołania soboru, Juliusz z własnej inicjatywy ubiegł ten postulat i zwołał na 19 kwietnia 1512 roku sobór do Rzymu, przez co wniosek zwołania soboru do Pizy stracił wszelkie znaczenie. Ten V Sobór Laterański był ostatnią papieską próbą przeprowadzenia reformy w Kościele przed Reformacją. Ale choć sobór ten przedyskutował i przyjął rozmaite projekty reformy, to nigdy ich nie zrealizował. Przede wszystkim nie przeprowadzono reformy Kurii i nie wprowadzono w życie obowiązku rezydencji biskupów. Stosunki papieża z Maksymilianem I nie układały się dobrze. Podczas choroby papieża w roku 1511 owdowiały cesarz sam chciał być wybrany papieżem, żeby w jednej osobie być papieżem i cesarzem. Po wyzdrowieniu papieża cesarz zrezygnował z tych planów. Oprócz wznoszenia nowych kościołów i fortyfikacji zainicjował w kwietniu 1506 roku przebudowę Wiecznego Miasta, dzięki czemu wytyczono nowe ulice i uregulowano bieg Tybru. Jako hojny mecenas artystów, m.in. Michała Anioła czy Rafaela, uczynił z Rzymu centrum renesansu włoskiego. Zamierzał wybudować nową Bazylikę św. Piotra według projektu Donata Bramantego, więc ogłosił odpust zupełny dla tych, którzy złożą sakramentalne wyznanie win i ofiarują datek na bazylikę; tak zaczął się handel odpustami i to stało się jedną z zasadniczych przyczyn wystąpienia Marcina Lutra. Papież zlecił Michałowi Aniołowi wykonanie posągów do swego nagrobka, z których została ukończona jedynie rzeźba Mojżesza, a także przyozdobienie freskami sklepienia Kaplicy Sykstyńskiej. Interweniował on w sprawy polskie, w związku ze skargą wniesioną do papieża w 1504 roku przez króla Aleksandra na wielkiego mistrza krzyżackiego Fryderyka Saskiego, który nie chciał złożyć polskiemu władcy hołdu. Juliusz II 11 maja 1505 roku w brewe Carissimus wezwał wielkiego mistrza do wywiązania się z obowiązku, ale dalszemu biegowi wypadków przeszkodziła śmierć Aleksandra. Sprawa znowu stała się aktualna za Zygmunta "Starego". W tym wypadku sam papież narzucił się w 1509 roku w roli rozjemcy. Udzielił dyspensy królowi Anglii Henrykowi VIII na poślubienie wdowy po bracie Katarzyny Aragońskiej. Kardynałowie francuscy przy poparciu króla Ludwika XII i cesarza niemieckiego Maksymiliana I Habsburga zwołali sobór w Pizie, aby zdetronizować papieża. W odpowiedzi Juliusz II 19 kwietnia 1512 roku zwołał Sobór Laterański V, który miał się zająć sprawami reformy w Kościele, ale nie zdążył wziąć w nim udziału. Życie moralne i religijne Juliusza II nie odbiegało od standardów epoki renesansu. W chwili wyboru na papieża, miał trzy córki, z których najbardziej znana była z Lukrezią Normanni: Felice della Rovere (urodzona około 1483 roku, zmarła 27 września 1536 roku), żona Gian Giordano Orsiniego, a później Antonello di Sanseverino. Papież Juliusz II miał trzy nieślubne córki, z których jedna Felice della Rovere, która urodziła się w 1483 roku, w dwadzieścia lat przed jego wyborem na papieża, i dwanaście lat po jego intronizacji, na biskupa Lozanny. Schizmatyckie Konsylium w Pizie, dążyły do jego obalenia w 1511 roku, oskarżył go o "sodomię i haniebne czyny". Ocena Przez historyków jest oceniany najczęściej jako papież silny i wybuchowy (nosił przydomek "Il terrible"). Okazał się być dobrym administratorem, który pozostawił po sobie pełny skarbiec papieski, podczas gdy zastał go niemal całkowicie opustoszałym. Większość współczesnych Juliuszowi historyków i kronikarzy uważało go za męża stanu, wyzwoliciela spod tyranii i obrońcę przed "francuskimi barbarzyńcami". Szwajcarski teolog i historyk chrześcijaństwa Philip Schaff stwierdził, że Juliusz II odbudował wizerunek Stolicy Piotrowej, nadszarpnięty za pontyfikatu Aleksandra VI. Stało się tak głównie dzięki braku skandali wewnętrznych (pomimo że papież posiadał troje dzieci). Zdaniem Schaffa, poważnym błędem papieża był brak reformy kościelnej, a jedynie skupienie się na zjednoczeniu Państwa Kościelnego. Związany z Medyceuszami, XV-wieczny historyk i polityk, Francesco Guicciardini twierdził, że Juliusz II nie ma nic wspólnego ze stanem duchownym, z wyjątkiem noszenia sutanny. Badacz historii papiestwa Ludwig von Pastor odrzucił tę teorię, jako niesprawiedliwą. Pastor twierdził, że della Rovere, dopóki zdrowie mu na to pozwoliło, dobrze wypełniał obowiązki kapłańskie. Zdaniem historyka, papież był jednym z największych następców św. Piotra od czasów Innocentego III. Pomimo podjęcia wielu przedsięwzięć, mających na celu zjednoczenie Państwa Kościelnego, przy użyciu przemocy, Pastor uznał Juliusza za "zbawcę papiestwa". W podobnym do Pastora tonie, wypowiadał się Ferdinand Gregorovius. Uważał on, że Juliusz słusznie prowadził politykę wojskową, mającą na celu zjednoczenie Włoch, jednocześnie nie idąc drogą niemoralności i skandali (jak Aleksander VI). Jego zdaniem, papież był indywidualistą i człowiekiem o wielkiej sile i charakterze. Był znanym patronem sztuk pięknych i wydawał olbrzymie sumy na fundowanie budowli pałacowych i obronnych. Wspierał m.in. Michała Anioła, Donato Bramantego, Rafaela Santiego. To za jego pontyfikatu i na jego zlecenie, Michał Anioł namalował freski zdobiące sklepienie Kaplicy Sykstyńskiej. Portrety Juliusza II występują w National Gallery w Londynie (malowany przez Rafaela), w Galerii Uffizi we Florencji (warsztat Rafaela) i Pallazzo Pitti (przypisywany Tycjanowi). Za jego środki rozbudowano zamek kamieniecki. 18 kwietnia 1506 roku papież osobiście położył kamień węgielny pod nową Bazylikę św. Piotra. Wyczerpujące kampanie wojenne, oddziaływały na zdrowie papieża. Po Bożym Narodzeniu 1512 roku nie był w stanie samodzielnie wstać z łóżka. W wyniku uciążliwych gorączek i osłabień, jego stan nie ulegał już znacznym poprawom. Juliusz zmarł w otoczeniu płaczących kardynałów i najbliższych współpracowników, z powodu malarii, 21 lutego 1513 roku, a pochowano go w Bazylice św. Piotra. Był pierwszym papieżem, którego ciało zabalsamowano. Zyskał przydomek "il papa terrible", chociaż na pewno nie należał do najgorszych z najgorszych. Legendę "straszliwego" zyskał pewnie częściowo dlatego, że był nieprzewidywalny dla swoich przeciwników i poddanych. Był też bardzo wojowniczy. Dostał stanowisko przez symonię (kupczenie urzędami), ale zaraz po objęciu tronu wydał bullę przeciw takim praktykom. Historię jego pontyfikatu znaczą przede wszystkim działania polityczne i militarne. Wzmocnił Państwo Kościelne, nie stronił od udziału w bojach np. z Republiką Wenecką. W życiu prywatnym słynął z takiej samej rozpusty jak większość papieży renesansu. Miał co najmniej jedną nieślubną córkę.USTAWA z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. 1994 Nr 24 poz. 83 z późn. zmianami)
Bogdan Pietrzyk